الماس طبیعی + بیش از ۵ رنگ الماس طبیعی

صدها مایل پایین‌تر از سطح زمین، تحت‌فشار و حرارت بالا، سنگی ارزشمند و البته زیبا به نام الماس شکل می‌گیرد. اگرچه تصویری که از این سنگ بی‌نظیر در ذهن ما وجود دارد، همیشه بی‌رنگ بوده؛ اما انواع الماس طبیعی در رنگ‌های متفاوتی در طبیعت پیدا شده که در این مطلب به تک‌تک آن‌ها خواهیم پرداخت.

الماس طبیعی

الماس طبیعی در ردیف سنگ‌های خارق‌العاده‌ای است که تقریباً در طبیعت به همه رنگ‌های رنگین‌کمان وجود دارند و با توجه به بررسی های به‌عمل آمده هیچ دو الماسی دقیقاً هم‌رنگ هم نیستند. این هدیه زیبای طبیعت با ترکیبات گوناگون، طیف‌های متفاوتی از رنگ‌های جذاب را به نمایش می‌گذارند.

اصلی‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده الماس طبیعی، کربن است؛ اما طی فرایندی خاص به شکل‌‌های متفاوت کریستالی درآمده‌ است. اگرچه کربن به صورت‌های مختلفی دیده می‌شود، روال شکل‌گیری الماس به‌قدری پیچیده‌ است که محصول نهایی در شمار سخت‌ترین سنگ‌های قیمتی قرار می‌گیرد درحالی‌که گرافیت که مثل الماس از کربن تشکیل شده، بسیار نرم است تا جایی که به‌راحتی می‌توانیم با آن بنویسیم.

با پیشرفت تکنولوژی از روش‌های مختلفی برای تغییر رنگ، میزان شفافیت و حتی بهبود ماندگاری الماس طبیعی استفاده شده درحالی‌که بسیاری از انواع الماس به طور طبیعی رنگ‌های متفاوتی دارند. مطالعات حاکی از این هستند که به‌عنوان تنها سنگ قیمتی که فقط از یک عنصر تشکیل شده، ۹۹.۹۵ درصد الماس، کربن است و ۰/۰۵ درصد باقی‌مانده جزء عناصر اصلی شکل‌دهنده الماس نیستند. در واقع این درصد ناچیز شامل عناصر کمیابی است که تنها روی رنگ این سنگ تأثیر می‌گذارند.

سنگ الماس در طبیعت

پیش‌از این به چگونگی شکل‌گیری سنگ الماس طبیعی در عمق ۹۰ تا ۱۲۰ مایلی زمین اشاره کردیم. علاوه بر این، بسیاری از قطعات الماس در نتیجه رانش زمین به سطح زمین می‌آیند که البته در ساخت جواهر به کار می‌روند؛ اما در آزمایش‌ها، پوسته اقیانوس هم در آن‌ها یافت شده است. به این ترتیب، شکل الماس در طبیعت، کاملاً متفاوت از چیزی است که در فروشگاه‌های طلا و جواهر به چشم می‌خورد.

گاهی در اثر برخورد سیارک‌ها با زمین، حرارت و فشار تولید می‌شود که در این صورت شرایط لازم برای ساخت الماس وجود خواهد داشت. این اتفاق در کشورهایی مثل روسیه خصوصاً سیبری زیاد به چشم می‌خورد.

بعضی از انواع الماس‌ها نیز در گروه الماس‌های طبیعی قرار نمی‌گیرند و در شرایط آزمایشگاهی به وجود آمده‌اند. با این وجود، عکس الماس طبیعی در ایران یا سایر نقاط جهان، حاکی از این است که این سنگ پیش از تراش‌خوردن، به‌ زیبایی آنچه در فروشگاه‌های طلا و جواهر می‌بینید نیست.

رنگ سنگ الماس طبیعی

رنگ الماس از جمله ویژگی‌هایی محسوب می‌شود که بر زیبایی و در نتیجه ارزش الماس تأثیرگذار است. بر همین اساس مؤسسه گوهرشناسی GIA آمریکا، انواع الماس طبیعی را در طیفی بین D تا Z طبقه‌بندی کرده که گروه D تا F مربوط به خالص‌ترین الماس‌هایی است که کاملاً بی‌رنگ هستند.

بعد از این گروه، طیف G تا J الماس‌هایی را در بر می‌گیرد که تقریباً بی‌رنگ هستند و تنها افراد حرفه‌ای قادر به تشخیص ته‌رنگ آن‌ها هستند. در طیف الماس‌های K تا M همچنان تشخیص رنگ برای چشم غیرمسلح و افراد غیر خبره دشوار است. اما در طیف بعد که شامل الماس‌های رده N تا R است، الماس‌های بسیار کم‌رنگ طبقه‌بندی می‌شوند که با چشم‌ غیرمسلح نیز قابل‌شناسایی هستند. در نهایت سنگ‌های رده S تا Z هستند که به رنگ‌های زرد یا قهوه‌ای کم‌رنگ دیده می‌شوند.  الماس‌های طیف  D نمایی خالص و یخی دارند و به همین دلیل از قیمت بالایی نیز برخوردارند تا جایی که تنها ۸ در صد از مردم جهان توان مالی خرید آن‌ را دارند.

برترین طیف سنگ الماس طبیعی که هیچ رنگی در آن به چشم نمی‌خورد، در سطح F قرار می‌گیرد و در رده‌های‌ بعدی، الماس ته‌رنگ زردی خواهد داشت. اما در طی فرایند شکل‌گیری الماس، متغیرهایی خاص مانند گیرافتادن اتم‌های غیرکربنی یا تغییر در میزان فشار، منجر به تغییراتی در این سنگ باارزش خواهد شد. به‌این‌ترتیب، الماس‌های با رنگ‌های رنگین‌کمانی ساخته می‌‌شوند که در اصطلاح «fancy colored diamonds» یا «الماس‌هایی با رنگ‌های فانتزی» نامیده می‌شن. بسیاری از برندهای مشهور جهان مثل کارتیه، تیفانی و پیاژه با استفاده از الماس‌های رنگی، طرح‌های ماندگاری ساخته‌اند.

الماس زرد

این رنگ الماس در مقایسه با رنگ‌های دیگر، حتی در عکس الماس طبیعی، در طبیعت بیشتر به چشم می‌خورد و تنها عنصر غیرکربنی که در آن به چشم می‌خورد، نیتروژن است. در رده‌بندی الماس که پیش‌ازاین هم به آن اشاره کردیم، الماس‌های رده Z با میزان کافی نیتروژن هستند که به همین دلیل زردرنگ به نظر می‌رسند. این گروه از الماس‌ها در طیفی از رنگ‌های زرد تا قهوه‌ای به چشم می‌خورند و قیمت آن‌ها در مقایسه با الماس‌های فانتزی آبی و صورتی، پایین‌تر است.

الماس صورتی

این رنگ الماس طبیعی، نادرترین و به همین دلیل پرطرف‌دارترین رنگ الماس است که نحوه ساخت آن با الماس زرد کاملاً متفاوت است. پیش‌ازاین اشاره کرده بودیم که شکل‌گیری الماس زرد به دلیل وجود نیتروژن در ترکیبات الماس است.

در ساخت الماس صورتی، پدیده‌ای به نام «plastic deformation» اتفاق می‌افتد که در نتیجه فشار به ساختار کریستالی شکل الماس طبیعی، نور سرخ از بلور الماس ساطع می‌شود. هرچقدر این فشار بیشتر باشد، بلور الماس صورتی‌تر به نظر خواهد رسید.  اگرچه این رنگ زیبا و نادر، الماس صورتی را بی‌نظیر می‌کند، رنگ صورتی شفافیت الماس را کاهش می‌دهد و البته چنین‌ قطعه‌هایی به رده‌های بالا نیز دست پیدا نمی‌کنند.

این نوع الماس بیشتر در نواحی شمال غربی کشور استرالیا وجود دارد که با پایان سال ۲۰۲۰ و تعطیلی مهم‌ترین معدن الماس صورتی، این سنگ نایاب‌تر و محبوب‌تر شده است.

  الماس سبز

شکل‌گیری این نوع الماس در مقایسه با سایر رنگ‌های آن بسیار جذاب‌تر به نظر می‌رسد. رنگ سبز این نوع الماس، نتیجه تجزیه طبیعی مواد رادیواکتیو است که در ادامه به الکترون‌های اتم کربن برخورد می‌کنند و به‌این‌ترتیب، رنگ سبز در الماس ایجاد می‌شود. الماس سبز، تنها نوعی از الماس است که بعد از ساخته‌شدن و رسیدن به نزدیکی سطح زمین دچار تغییر رنگ می‌شود.

الماس آبی

این رنگ الماس نیز در شمار کمیاب‌ترین انواع الماس قرار می‌گیرد که با محصور شدن عنصر «بور» در ساختار کریستالی الماس، باعث جذب نور زرد و سپس انعکاس نور آبی می‌شود. عاملی که باعث می‌شود الماس‌های آبی در طیف‌های مختلفی به چشم بخورند، ‌میزان غلظت اتم بور است. یکی از ویژگی‌‌های مهم الماس آبی، شکل‌گرفتن این نوع الماس در محلی چهار برابر عمیق‌تر از سایر انواع الماس است که در اثر حرکت صفحات تکتونیکی زمین به سطح زمین می‌رسند.

الماس سیاه

شاید فکر کنید که الماس سیاه در نتیجه وجود مواد سیاه‌رنگ یا آلودگی در بلور الماس طبیعی شکل می‌گیرد. اما واقعیت این است که این نوع الماس در نتیجه افزوده‌شدن مقدارهای اندکی از آهن و گرافیت به ساختار الماس ساخته می‌شود. برخلاف انواع دیگر الماس، این الماس شفاف نیست و ظاهری مات دارد. البته با درنظرگرفتن شکنندگی این نوع الماس و پایین‌بودن مقاومت آن در برابر تراش، معمولاً برای مصارف صنعتی و غیر تزئینی به کار می‌رود. اگر به دقت به عکس سنگ الماس سیاه طبیعی توجه کنید، حفره‌هایی ریز را خواهید دید که در حین تشکیل الماس تولید شده‌اند.

معیارهای رده‌بندی الماس طبیعی

بر اساس طبقه‌بندی مؤسسه گوهرشناسی GIA، چهار معیار اصلی که همگی با حرف C شروع می‌شوند برای ارزیابی انواع الماس در نظر گرفته شده که به ترتیب عبارت هستند از:

Cut به معنی نوع تراش و برش الماس

Clarity به معنی شفافیت بلور الماس

Color به معنی رنگ الماس

Carat weight به معنی وزن الماس بر اساس قیراط

در ادامه به بررسی این معیارها خواهیم پرداخت.

برش الماس

چگونگی برش خوردن الماس که تحت عنوان Cut معرفی کردیم، به نحوه انعکاس نور از زوایای مختلف الماس برمی‌گردد. یک قطعه الماس که به‌صورت استاندارد برش داده شده، بین ۵۷ تا ۵۸ سطح صیقلی، زاویه‌دار و متقارن دارد.

وجوه و زوایای الماس نقش کلیدی در کیفیت برش این سنگ زیبا دارند. زوایا، اندازه و نسبت آن‌ها به هم و همچنین صیقلی بودن سطح الماس نقش مهمی در چگونگی درخشش الماس دارند.

میزان درخشندگی یک قطعه الماس به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها باید به کیفیت انعکاس نور سفید از الماس، نحوه پخش نور و الگوی محدوده تاریک داخل سنگ (که به دلیل انعکاس نور داخلی، تاریک به نظر می‌رسد) اشاره کنیم.

معیار برش الماس طبیعی ، کیفیت برشی که روی انواع سنگ الماس اجرا شده را ارزیابی می‌کند و فارغ از نوع برش، ظاهری که سنگ بعد از اجرای برش به خودش می‌گیرد را می‌سنجد. شاید مشهورترین نوع برش الماس که برای همه آشناست، برش برلیان باشد که البته چون این نوع برش بسیار مشهور و پرتکرار است، در بسیاری از موارد دو واژه «الماس» و «برلیان» را به‌جای هم استفاده می‌شوند.

الماس، برش‌های متنوع و متفاوتی دارد که هر یک نام خاص خود را دارند. دوازده برش مشهور الماس به شرح زیر هستند:

Princess Cut (برش پرنسسی)

Emerald Cut(برش زمردی)

Oval Cut(برش بیضی)

Radiant Cut(برش رادیان)

Ascher Cut(برش اسچر)

Marquise Cut(برش مارکیز)

Pear Cut(برش گلابی)

Cushion Cut(برش کوسنی)

Heart Cut(برش قلبی)

Trillion or Trilliant Cut(برش تریلیون یا تریلیان)

Old Mine Cut(برش معدن کهن)

Baguette Cut(برش باگت)

شفافیت الماس

شفافیت الماس از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های الماس است. مؤسسه گوهرشناسی GIA، الماس را در طیفی از «Flawless» یعنی بی‌عیب تا «Included» یعنی دارای ناخالصی قرار می‌دهد و به‌این‌ترتیب گران‌ترین و ارزان‌ترین الماس‌ها مشخص می‌شوند.

 وزن الماس

وزن الماس طبیعی آخرین معیار در ارزشیابی الماس محسوب می‌شود که البته آخرین معیار از نظر اهمیت است. هرچند وزن در تعیین ارزش الماس نقش مهمی دارد، سه معیار رنگ، شفافیت و برش از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. بزرگ‌ترین الماسی که تاکنون کشف شده، الماسی به نام «Cullinan Diamond» است که وزنی در حدود 3,106  قیراط  داشته است.

یک خبر خوب برای فروردینی‌ها

وقتی سخن به سنگ ماه تولد می‌رسد، افراد مشتاقند که سنگ مرتبط با صور فلکی ماه تولد خود را بشناسند. بر اساس یکی از نوشته‌های پیشین ای جی در زمینه سنگ ماه تولد، مؤسسه گوهرشناسی GIA، انواع سنگ الماس طبیعی را برای متولدین ماه آوریل معرفی کرده که مطابق با ۱۲ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت در تقویم شمسی است. این سنگ بی‌نظیر، علاوه بر زیبایی، دارای خواص ویژه‌ای نیز هست تا جایی که در زمان‌های بسیار دور، مردم معتقد بودند که به‌همراه‌داشتن الماس باعث بیشترشدن شجاعت و قدرت در جنگ می‌شده. اگر به مبحث سنگ‌های قیمتی علاقه‌مند هستید، مقاله‌های ای جی در این زمینه را از دست ندهید.

نتیجه‌گیری

در این مطلب به بررسی الماس طبیعی پرداختیم و نحوه شکل‌گیری این سنگ گران‌بها را بررسی کردیم. هدیه‌ ارزشمندی که در اعماق زمین شکل می‌گیرد و به رنگ‌های مختلف درمی‌آید، سنگ بسیار سختی هست که از کربن تشکیل شده و وجود بعضی عناصر دیگه‌ در کنار کربن، موجب تغییر در رنگ الماس خواهد شد. الماس در همه رنگ‌های رنگین‌کمان وجود دارد و برای ارزیابی ارزش آن، چهار معیار مهم توسط مؤسسه گوهرشناسی GIA تعیین شده. توصیه می‌کنیم برای خرید زیورآلات ارزشمند برلیان، از مجموعه طلا و جواهرات ای جی دیدن کنید.