مراحل ساخت چرم

محصولات چرمی به سبب کیفیتی که دارند عموما طرفداران بسیاری پیدا می‌کنند تا در کنار ماندگاری و دوام بالا، از زیبایی‌های ظاهری هم برخوردار باشند. همین موضوع سبب شده تا تنوع بالایی در رابطه با انواع محصولات تولید شده با چرم لحاظ شود؛ اما اینجا سوالی که اغلب افراد را درگیر خود می‌کند، مربوط به روند و مراحلی است که در راستای تولید و ساخت چرم مطرح می‌شود. از این رو در ادامه قصد داریم با پرداختن به مراحل تولید چرم، اطلاعات بیشتری نسبت به این متریال در ساختار محصولات مختلف در اختیار شما قرار دهیم.

فرآیند تولید چرم

چرم در انواع طبیعی، از پوست حیوانات ساخته می‌شود که عموما راهی جهت بازیافت اجزای حیوانات بوده تا محصولی متفاوت را در اختیار شما قرار دهد. پوست حیوان از سه لایه اپیدرم، درم و هیپودرم تشکیل شده که خود لایه درم دارای سه لایه بوده که این لایه‌ها کیفیت‌های مختلف چرم را مشخص می‌کنند.

در واقع باید گفت چرم طبیعی هم مانند هر محصول دیگری بسته به نوع پوست، ضخامت آن و ساختار خاص آن، دارای بازه کیفی متفاوتی خواهد بود. ناگفته نماند که این موارد در کنار نحوه تولید و میزان ظرافت عملیات مورد سنجش قرار می‌گیرند. فرآیند تولید چرم در ادامه به طور مرحله‌ای مطرح شده که آشنایی بیشتری با دلایل تعریف هر مرحله و نحوه اجرای آن حاصل می‌کند.

1- پختن پوست

با توجه به اینکه چرم در قالب پوست حیوان، یک محصول قابل تخریب و تجزیه است، نیاز به حفاظت دارد تا ساختار خود را از دست ندهد. این حفاظت به واسطه نمک زدن، انجماد، سرد کردن یا استفاده از مواد شیمیایی صورت می‌گیرد. از طرفی با پختن پوست آب موجود در ساختار چربی آن خارج شده و رشد میکروارگانیسم‌ها متوقف می‌شود.

پختن پوست‌ها با در نظر داشتن شرایط و در حد خاصی صورت می‌گیرد. در واقع همانطور که گفته شد هدف از این مرحله، حذف آب‌های موجود در بافت پوست است. بعد از انجام آن هم به مدت 15 زمان تعریف می‌شود تا پوست‌ها به طور کاملی خشک شوند.

2- خیساندن پوست

مرحله بعدی مربوط به خیساندن پوست خواهد بود‌‌. در واقع پس از پختن پوست، آن‌ها را خشک می‌کنند تا بسته به فاکتورهای ساختاری درم، سراغ دسته بندی انواع آن‌ها بروند. در این حالت نوبت به خیساندن پوست می‌رسد. بازه زمانی‌ که برای خیساندن پوست تعریف می‌شود، می‌تواند بسته به شرایط، چند ساعت و یا حتی چند روز باشد.

دلیل تعریف این مرحله، پاکسازی نمک‌های باقیمانده روی سطح پوست و نیز آبرسانی مجدد آن است. با توجه به اینکه گاها ممکن است رسوبات روی سطح پوست قرار بگیرند، نیاز به پاکسازی مطرح می‌شود.

3- مو زدایی

حتما پوست حیوانات را مشاهده کردید و می‌دانید که دارای ساختار مویی هستند که قسمت سطحی پوست را تشکیل می‌دهد. این موها در پروسه ساخت چرم جایی ندارند و باید به طور کاملی حذف شوند. به همین دلیل مرحله‌ای تحت عنوان مو زدایی تعریف شده که در نتیجه آن لایه اپیدرم از سطح پوست حذف می‌شود.

به منظور مو زدایی شیوه‌های مختلفی با توجه به ساختار پوست مطرح می‌شود که در قالب پوست‌های سبک و سنگین، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که پوست از انواع سبک باشد، نرم و سست کردن لایه اپیدرم اطراف ریشه مو، راهکاری است که می‌تواند نتایج خوبی را به همراه داشته باشد.

در مقابل برای پوست‌های سخت از تخریب بافت خود مو و پودر کردن آن بهره گرفته می‌شود. در هر صورت واکنش احیاء، روندی است که پیوند‌های دی سولفیدی موجود در کراتین را از بین برده و نتیجه دلخواه از حذف مو را حاصل می‌کند. به این ترتیب باید گفت این مرحله از طریق برداشتن مو از پوست گوسفند با استفاده از سولفیدها صورت می‌گیرد.

4- آهک دهی و آهک گیری

مرحله بعدی ساخت چرم که در امتداد مرحله قبل صورت می‌گیرد، آهک‌ دهی نام دارد که باید گفت وظیفه اصلی این مرحله حذف موهای ناخواسته از پوست از طریق وارد کردن مواد قلیایی است. در این حالت تنها پوست حیوان به طور خام و بدون ساختار پشمی باقی می‌ماند.

این مرحله خود می‌تواند سبب حذف آلودگی‌ها از سطح چرم و نیز حذف بقایای آهک رسوب‌کرده در سطح آن شود. در نتیجه خبری از بقای مو در پوست نخواهد بود. از آنجایی که این مرحله شامل خنثی سازی کامل قلیایی در پوسته می‌شود، مهم است که این کار به تدریج انجام شود، زیرا تغییر سریع اسیدیته می‌تواند منجر به انحراف بافت شود.

5- باتینگ و سالامبوسازی

باتینگ مرحله‌ای بوده که طی آن، آنزیم‌ها روی پوست اعمال می‌‌شوند به واسطه تغییراتی ‌که در ساختار پوست ایجاد می‌کنند، سبب از شل‌ و صاف شدن آن می‌شوند. در رابطه با سالامبوسازی هم باید گفت به منظور دباغی صورت گرفته و در این راستا میزان اسیدی بودن پوست را افزایش می‌دهد.

اسیدهای ضعیف یا محلول‌های نمک، موادی هستند که در این روند مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این حالت باید گفت سالامبوسازی یا به عبارت دیگر پیکل کردن، به منظور آهک گیری کامل پلت انجام می‌شود. به علاوه لازم به ذکر است که در این روند نیاز به توجه نسبت به ساختار چرم خواهد بود. به طوری که میزان قوی بودن محلول تحت تاثیر شرایط متفاوت خواهد بود.

6- چربی زدایی

پوست حیوانات علاوه بر ساختار مویی که دارد، از طرفی دیگر به چربی و بافت ماهیچه‌های بدن متصل است‌. در نتیجه نیاز به اعمال اصلاحات در این وجه هم مطرح می‌شود. از این رو قبل از دباغی یا برنزه کردن، چربی اضافی پوست باید با آب یا یک حلال ملایم پاک شود.

ناگفته نماند که میزان اعمال هر یک از این مراحل برای پوست حیوانات مختلف، متفاوت خواهد بود. در این حالت عموما برای پوست گاو نمی‌توان از همان ترکیبات و نسبت‌هایی که برای پوست گوسفند یا بز مطرح می‌شود، استفاده کرد و حتی بعد از اتمام روند تولید تفاوت چرم گاوی و چرم بزی کاملاً مشهود است. این پارامتر نسبت به تمامی مراحل مورد بحث قرار می‌گیرد.

7- دباغی کرومی و فرزکاری

دباغی مرحله‌ای است که طی آن ساختار کلاژن پوست از نظر شیمیایی تغییر پیدا کرده و محصول فسادپذیری مانند پوست، به کالای بادوام تبدیل می‌شود. در این حالت طبیعتا پارامترهایی چون مواد شیمیایی، رطوبت و میکروارگانیسم‌ها، نمی‌توانند به بافت این کالا که چرم نامیده می‌شود، آسیبی وارد کنند یا سبب فاسد شدن ساختار آن شوند.

تبدیل پروتئین‌های موجود در پوسته به یک ماده پایدار، این مرحله را به نتیجه دلخواه می‌رساند. مواد معدنی، روغن‌ها و عصاره‌های گیاهی، از جمله مواد و ترکیباتی هستند که در روند دباغی مورد استفاده قرار می‌گیرند. نمک کروم به عنوان ماده معدنی و روغن دباغی جهت نرم شدن چرم، نمونه‌هایی از این موارد هستند.

نکته مهمی که در این مرحله از ساخت چرم قابل بحث خواهد بود، در خصوص تبدیل کامل پوست به چرم است. ساختار این متریال به طور کامل به نتیجه می‌رسد؛ با این حال چند مرحله دیگر تا آماده شدن برای فروش به یک تولیدکننده باقی می‌ماند.

پس از انجام این مراحل پوست‌ها داخل یک دستگاه مخصوص قرار داده می‌شوند تا فشار غلتک به طور کامل رطوبت اضافی آن‌ها را حذف کند و از بین ببرد. بعد از خشک شدن کامل این پوست‌ها، نوبت به دسته‌بندی آن‌ها بر اساس فاکتورهای ساختاری و ظاهری می‌رسد. صافی، ضخامت، تمیزی و کیفیت، از جمله پارامترهایی هستند که در این دسته‌بندی ایفای نقش می‌کنند.

8- رنگرزی

با اجرای تمامی مراحلی که تا اینجا گفته شد، نوبت به رنگرزی و ایجاد تنوع برای این متریال می‌رسد. حتما شما هم چرم‌ها را در انواع رنگ‌های عسلی تا قهوه‌ای سوخته و سیاه مشاهده کردید. این تنوع رنگی ربطی به ساختار خود پوست اولیه ندارد و بعد از انجام تمامی مراحل مذکور، به واسطه اضافه کردن رنگ به نتیجه می‌رسد.

رنگ‌هایی که در این مرحله مورد استفاده قرار می‌گیرند دارای طیف مخصوص رنگ چرم هستند که درون سطل‌هایی ریخته می‌شوند و چرم‌ها به مدت چند ساعت به طور کامل در سطل‌های بزرگ رنگ قرار می‌گیرند. زمانی که رنگ کاملا به خورد چرم برود، خواهید دید که آب داخل سطح کاملا شفاف شده و هیچ ترکیبات رنگی در خود ندارد.

9- خشک کردن

بعد از اینکه رنگرزی به طور کامل به نتیجه رسید، دوباره باید چرم‌ها خشک شوند و آب خود را از دست بدهند. طی این روند بالطبع انعطاف چرم از دست رفته و حالت سختی به خود می‌گیرد. در نتیجه بعد از خشک شدن کامل چرم، به آن‌ بخار زده می‌شود تا انعطاف‌پذیری قبل خود را پیدا کرده و به یک بافت نرم برسد که قابلیت تا خوردن و خم شدن داشته باشد.

در نتیجه تمامی مواردی که تا اینجا گفته شد، چرم در رنگ‌های مختلف تولید شده و آماده ساخت انواع کیف و کفش می‌شود. توجه داشته باشید که تمامی این مراحل می‌توانند دارای کیفیت در بحث اجرا باشند. در این حالت طبیعتا انواع چرم‌ها تنوع کیفی پیدا می‌کنند. به علاوه ساختار خود چرم و میزان ضخامت آن یا صاف بودن سطح پوست در ابتدای کار‌، همگی از جمله پارامترهای مطرح برای ساخت چرم باکیفیت هستند و می‌توان از آن‌ها برای تشخیص کیفیت چرم طبیعی بهره برد.

به این موضوع هم توجه داشته باشید که این چرم‌ها بعد از ساخت وارد بحث برش و دوخت می‌شوند تا به کالای مورد نظر تبدیل شوند. از این رو کیفیت دوخت و عملکرد تولیدی هم در بحث کیفیت محصول نهایی موثر خواهد بود.