در این مطلب خواهید خواند:
چند دهه از معرفی چرم وگان به بازار چرم می‌گذرد و در این مدت، این محصول طرف‌دارهای خاص خود را پیدا کرده و بی‌شک به دستاوردهای جدیدی نیز دست یافته است. در این مطلب قصد داریم به نقطه آغاز این محصول برویم و ضمن پاسخ به سوال چرم گیاهی یا چرم وگان چیست، انواع مختلف این محصول را معرفی کنیم.
چرم گیاهی یا چرم وگان چیست؟
تقریباً همه افراد، چرم را محصول فرآوری پوست حیوانات مختلفی از جمله گاو، بز و اسب می‌دانند که بعد از انجام عملیات دباغی، در تولید محصولاتی مثل کیف، کفش، پالتو و کمربند به کار گرفته می‌شود. اما نباید فراموش کنیم که پوست حیوانات، تنها منبع تولید چرم نیست و باتوجه به پیشرفت فناوری، می‌توان ماده اولیه برای تولید چنین محصولاتی را از شیوه‌های دیگری نیز به دست آورد.
برخلاف چرم طبیعی که از پوست حیوانات تهیه می‌شود، چرم وگان و همچنین چرم مصنوعی، حاصل ترکیب موادی از منابع غیرحیوانی هستند که بدون آسیب رساندن به حیوانات و البته با افزودن مواد شیمیایی ساخته شده‌اند.
برای بسیاری از افرادی که در شمار گیاهخواران قرار دارند، استفاده از این نوع چرم نویدبخش استفاده از محصولی است که در مسیر تولید آن به جاندار زنده‌ای آسیب وارد نشده است. مهم‌ترین ویژگی این نوع چرم، ظاهر مشابه آن با چرم حیوانی است و در بسیاری موارد، حتی در حین لمس این نوع چرم نیز، تفاوت چندانی با چرم حیوانی دیده نمی‌شود. با دانستن این نکته که ترکیبات چرم گیاهی یا چرم وگان چیست، تنها می‌توان از غیرحیوانی بودن این محصول اطمینان حاصل کرد، اما نباید فراموش کنیم که انواع مختلف چرم گیاهی یا چرم وگان، مزایا و معایب خاص خود را به همراه دارند.
دسته‌بندی چرم گیاهی یا چرم وگان
در بخش قبل اشاره کردیم که چرم وگان از منشاء غیرحیوانی تهیه می‌شود و به همین دلیل، تهدیدی بر سلامت موجودات زنده به شمار نمی‌رود. اما اگر مبنای دسته بندی چرم را بر پایه حیوانی یا غیرحیوانی‌بودن بگذاریم، انواع چرم غیر حیوانی در چند دسته مختلف قرار می‌گیرند که به شرح زیر هستند.
- چرم مصنوعی یا PVC
- چرم PU
- چرم گیاهی پیناتکس
- چرم گیاهی چوب‌پنبه
- چرم کاکتوس
- چرم گیاهی قارچ
- چرم گیاهی انگور
چرم مصنوعی یا PVC
نخستین گروه در این دسته‌بندی، به چرم PVC اختصاص خواهد یافت. اصلی‌ترین ماده سازنده چرم PVC، پلاستیک است. این نوع پلاستیک خاص، نوع ویژه‌ای از پلاستیک است که به کمک مواد شیمیایی نرم شده و حاصل ترکیب ۵۷٪ کلرید و ۴۳٪ کربن است. این مواد در اصل از نفت، گاز و بنزین تهیه می‌شوند و در نتیجه ردپای چرم وگان را باید در انواع سوخت‌های فسیلی جستجو کنیم. به این چرم در اصطلاح، «چرم مصنوعی» نیز گفته می‌شود.
بسیاری از کارشناسان، چرم ساخته‌شده از PVC را گیاهی نمی‌دانند، چرا که تولید انبوه این نوع چرم، نخست به‌دلیل هزینه پایین آن است که در بسیاری از محصولات کم‌کیفیت به کار می‌رود.
چرم پلی آرتان
نوع دیگری از چرم غیرحیوانی، چرم پلی آرتان است که به اختصار PU نامیده می‌شود و معمولاً از آن به‌عنوان چرم گیاهی یا چرم وگان یاد می‌شود. این نوع چرم حاصل افزودن چسب به الیاف پلی‌استر است و مانند چرم PVC، حاصل ترکیب مواد شیمیایی پلاستیکی با ترکیبات نفتی است. مهم‌ترین نکته در مورد این چرم، نظارت اتحادیه اروپا بر نحوه ساخت آن است تا حداقل ممکن از مواد شیمیایی وارد چرخه طبیعت شوند.
در مقایسه با انواع چرم PVC که معمولاً ضخیم به‌نظر می‌رسند، این نوع چرم از لایه‌های کم‌تری تشکیل شده و قابلیت انعطاف بیشتری دارد به همین دلیل، ظاهری شبیه‌تر به چرم دارد. بسیاری از محصولات چرم مصنوعی از همین ماده تهیه می‌شوند و در مقایسه با چرم PVC، گران‌تر هستند.
شباهت ظاهری چرم PU به انواع چرم حیوانی باعث شده تا در تولید بسیاری از محصولات چرمی از ترکیب چرم حیوانی و چرم PU بهره گرفته شود. از این ترکیب معمولاً به‌عنوان چرم «بای‌کست» یاد می‌شود که محصولی از جنس چرم حیوانی با روکشی از جنس PU است.
تفاوت چرم مصنوعی و چرم حیوانی
فارغ از اینکه مهم‌ترین تفاوت این دو نوع چرم، در مواد اولیه ساخت آن‌هاست، ویژگی‌های بارز دیگری آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد. نخستین تفاوتی که در نگاه اول درمی‌یابید، بوی چرم طبیعی است که در محصولات چرم مصنوعی وجود ندارد. علاوه بر این، نگهداری از این نوع چرم، چندان دشوار نیست و ملاحظات مربوط به چرم حیوانی را ندارد؛ به‌عبارت بهتر، برای نظافت محصولات چرم مصنوعی کافیست از یک دستمال مرطوب کمک بگیرید.
یکی از ویژگی‌های چرم مصنوعی که تا حد زیادی مورد توجه تولیدکنندگان پوشاک و صنعت مد قرار دارد، امکان تولید چرم مصنوعی در رنگ‌های مختلف است؛ یعنی استفاده از رنگ‌های مختلف بلامانع است و محصولات چرم مصنوعی در رنگ‌های مختلف، قابل دسترسی هستند. یکی دیگر از ویژگی‌های این نوع چرم، ظاهری درخشان و آیینه‌مانند است که معمولاً در کفش‌های ورنی به چشم می‌خورد. اگرچه استفاده از پوشش لاکی کفش‌های ورنی در محصولات چرم طبیعی نیز امکانپذیر است، ظاهر یا فینیش براق در بسیاری از محصولات چرم مصنوعی به چشم می‌خورد.
عجیب‌ترین نوع چرم گیاهی یا چرم وگان چیست؟
در بخش‌های پیشین این مقاله به بررسی انواع چرم غیرحیوانی پرداختیم، که هر چند از منشاء گیاهی تهیه نشده‌اند، در مسیر تولید، به حیوانات نیز آسیبی وارد نکرده‌اند. در ادامه به انواع متفاوتی از چرم خواهیم پرداخت که از گیاهان تهیه شده‌اند و با افزودن اندکی مواد شیمیایی مورد دخل و تصرف قرار گرفته‌اند.
چرم پیناتکس
این نوع چرم، گیاهی‌ترین نوع چرم به‌شمار می‌رود که از ضایعات درخت آناناس و خصوصاً برگ‌های آن تهیه می‌شود. سابقه این نوع چرم در صنعت چرم به سال ۱۹۹۰ برمی‌گردد و ظاهر محصول نهایی، تقریباً شبیه به محصولات چرم حیوانی است.
چرم چوب پنبه
بعد از جدا کردن و خرد کردن پوست درخت بلوط، روند خشک شدن این محصول، آغاز خواهد شد. اما در ادامه، این محصول جوشانده شده و یک‌بار دیگر خشک خواهد شد. این لایه‌ها در ادامه به باریکی دستمال کاغذی برش داده و به کمک موادی خاص پوشش داده می شوند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های درخت بلوط باید به زنده ماندن و حتی رشد بیشتر بعد از جدا کردن پوست درخت اشاره کنیم بنابراین عجیب نیست که شاهد دوام بالا، خاصیت‌کش‌سانی چشمگیر، ضد آب و ضد آلرژی و ضد قارچ بودن چرم چوب‌پنبه، و از همه مهم‌تر مقاومت آن در برابر آتش باشیم.
دوام بالای محصولاتی که از چرم چوب‌پنبه تهیه می‌شوند، آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای تولید محصولات چرمی تبدیل کرده است. از این نوع چرم برای تهیه انواع محصولات چرمی مثل کیف، کفش، چمدان، چتر و حتی روکش‌های مبل استفاده می‌شود.
چرم کاکتوس
از جمله گیاهانی که برای تهیه چرم گیاهی یا چرم وگان به کار می‌روند، کاکتوس نیز مورد توجه بسیاری از سازندگان چرم است. این نوع چرم با استفاده از برگ‌های بالغ کاکتوس تهیه می‌شود، به کمک مواد شیمیایی غیر سمی به شکل چرم درمی‌آید. اما مهم‌ترین ایرادی که به این نوع چرم وارد است، زیست‌تجزیه‌پذیرنبودن چرم حاصل است.
چرم زیتون
گیاه زیتون نیز از جمله گیاهانی است که برای تولید چرم گیاهی یا چرم وگان به کار گرفته می‌شود. علاوه‌بر‌این، برگ درخت زیتون حاوی موادی است که حتی در دباغی پوست حیوانات بسیار مؤثر عمل می‌کند.
چرم قارچ
چرم قارچ از ریشه‌های گیاه قارچ تهیه شده که در اصطلاح «مایسلیوم» نامیده می‌شود. این نوع چرم، از استقامت بالایی برخوردار است و از جمله محصولاتی است که به دلیل داشتن فواید درمانی، در طب چینی نیز کاربرد دارد. از دیگر نکات مثبت در مورد چرم قارچ، باید به رشد سریع دو تا سه‌هفته‌ای این گیاه و رسیدن آن به سایز یک جلد چرم گاوی اشاره کرد که در مقایسه با رشد گاو، که چیزی حدود دو تا سه سال به طول خواهد انجامید، بسیار سریع‌تر است.
توصیه می‌کنیم برای شناخت هرچه بیشتر محصولات چرم، مطالعه مقاله «تفاوت چرم گاوی و چرم بزی» را از دست ندهید.
چرم انگور
این نوع چرم، گونه شگفت‌انگیز دیگری از انواع چرم است که از هسته و پوست دانه‌های انگور تهیه می‌شود و در ظاهر، شباهت بسیار زیادی به چرم حیوانی دارد. این محصول، جدیدترین نوع چرم گیاهی یا چرم وگان است که همچنان در مرحله آزمون و خطاست.
تفاوت چرم حیوانی، چرم مصنوعی و چرم گیاهی یا چرم وگان
بررسی انواع چرم مصنوعی و اینکه تفاوت این نوع چرم با چرم گیاهی یا چرم وگان چیست، در اولین نگاه، تنها به منشاء این دو نوع چرم محدودمی‌شود. اما تفاوت‌های دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
دوام و استقامت
با در نظر داشتن این نکته که انواع چرم گیاهی یا چرم وگان، نرم به‌نظر می‌رسند، این نوع چرم در تولید پوشاک به‌طور گسترده به‌کار گرفته می‌شود، چرا که کار با این جنس چرم، معمولاً ساده‌تر است. اما نباید فراموش کرد که نازک‌تر بودن چرم گیاهی یا چرم وگان، از جمله دلایل پایین‌تر بودن استقامت آن است. به‌عبارت بهتر، به شرط مراقبت مناسب از محصولات چرم حیوانی، تا سال‌ها شاهد دوام آن‌ها خواهیم بود اما محصولات چرم مصنوعی بین یک تا دو سال عمر مفید خواهند داشت.
قیمت تمام‌شده چرم حیوانی و چرم گیاهی یا چرم وگان
هزینه هر کالای چرم طبیعی، چندین برابر بیشتر از کالای چرم مصنوعی است و البته از کیفیت و دوام بالاتری نیز برخوردار است. به‌مرور زمان سطح چرم طبیعی، نمای متفاوتی پیدا خواهد کرد که در اصطلاح پتینه نامیده می‌شود. این نمای جدید به زیبایی هر چه بیشتر چرم خواهد افزود اما چنین تغییری در چرم مصنوعی به‌چشم نمی‌خورد و به‌مرور، کالای چرم مصنوعی از بین خواهد رفت.
تجزیه‌پذیری در طبیعت
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حامیان محیط زیست، ماندگاری و تجزیه دیرهنگام انواع چرم در طبیعت است. علاوه بر منشاء حیوانی، یکی از دلایل اصلی مخالفت این گروه از افراد با انواع چرم حیوانی، ماندگاری طولانی‌مدت این نوع چرم در طبیعت است به‌طوری که گفته می‌شود تجزیه چرم حیوانی تا ۵۰ سال در طبیعت به طول خواهد انجامید.
مدت زمان لازم برای تجزیه پذیری در طبیعت، در مورد چرم مصنوعی PVC بسیار بیشتر است و حتی با گذشت ۵۰۰ سال، تکه‌های چرم مصنوعی به قطعات ریز تبدیل خواهند شد، اما تجزیه نخواهند شد. با در نظر داشتن ساخت چرم PU به شیوه‌ای کنترل‌شده‌تر، امکان تجزیه‌پذیری آن در طبیعت بسیار بیشتر است و کارشناسان معتقدند قارچ‌های موجود در خاک این روند را تسریع خواهند کرد.
روند تجزیه‌پذیری چرم طبیعی در محیط زیست نیز به‌طور صد‌در‌صد نیست. به‌عنوان مثال، چرم پیناتکس که در شمار انواع چرم گیاهی یا چرم وگان قرار دارد، روکشی از جنس رزین دارد که تجزیه این محصول در طبیعت را به تعویق می‌اندازد. اما چرم قارچ که از ریشه‌های قارچ خوراکی تهیه می‌شود، قابلیت تجزیه‌پذیری کامل در طبیعت را دارد. به‌این‌ترتیب، در پاسخ به این سوال که دلیل اهمیت تفاوت چرم حیوانی با چرم گیاهی یا چرم وگان چیست، حفاظت از محیط‌زیست، مهم‌ترین دلیل به‌شمار می‌رود.
قابلیت تنفس
یکی از ویژگی‌های مهمی که در انواع چرم حیوانی و چرم گیاهی یا چرم وگان به چشم می‌خورد، قابلیت تنفس است. این ویژگی، به این معنی است که محصولات چرمی، قابلیت انتقال هوا به بیرون (به شکل بخار) را دارند که مانع از تعریق خواهد شد. چنین قابلیت در انواع چرم مصنوعی PVC و PU دیده نمی‌شود.
برای انتخاب بهترین کالای چرم، پیشنهاد می‌کنیم در قدم بعد به مطالعه «چند نکته طلایی برای خرید بهترین هدیه چرم» بپردازید.
نتیجه‌گیری مقاله چرم گیاهی یا چرم وگان
در این مطلب به بررسی چرم گیاهی یا چرم وگان پرداختیم و ضمن معرفی انواع مختلف این محصول، به بیان مهم‌ترین تفاوت‌های این نوع چرم با انواع چرم حیوانی پرداختیم. علاوه بر چرم حیوانی که از پوست حیواناتی مثل گاو و بز تهیه می‌شود، چرم مصنوعی یا PVC و چرم PU نیز مدت‌هاست که در تولید پوشاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، چرم گیاهی نیز در چند دهه اخیر از محصولاتی مانند چوب‌پنبه، ریشه قارچ و شاخ و برگ آناناس تولید شده و در تهیه چرم از هسته و پوست انگور نیز پیشرفت‌هایی چشمگیری به ثمر رسیده است.
اما در نهایت، دوام، استقامت و کیفیت هیچ یک از این محصولات، به‌اندازه چرم حیوانی نیست. برای خرید محصولات چرم طبیعی، پیشنهاد می‌کنیم از محصولات برند ای جی دیدن فرمایید.
