روش های تشخیص عیار طلا

تشخیص عیار طلا همیشه ساده نیست. در این مقاله قصد داریم به سوالات احتمالی پاسخ دهیم که ممکن است در مورد عیار طلا و چگونگی تشخیص آن در ذهن شما شکل گرفته باشد. در ادامه به بررسی مفهوم طلا و اینکه عیار طلا چگونه تعیین می‌شود، خواهیم پرداخت.

عیار طلا چیست؟

طلا فلز ارزشمندی است که از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. این فلز ارزشمند از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است که آن را از سایر فلزات متمایز می‌سازد. از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های طلا، نرم بودن طلای خالص است که برای رفع آن، آلیاژ طلا با درجه‌های خلوص گوناگون تولید می‌شود. با مطالعه مقاله «آلیاژ طلا چیست» می‌توانید اطلاعات کاملی در مورد اجزای تشکیل‌دهنده این فلز به‌دست آورید. عیار طلا، مقدار طلای خالص در ۲۴ قسمت از كل فلز محاسبه می‌شود، و عیار طلای صد درصد خالص ۲۴ هست. سكه‌های طلا دارای عیار ۲۱/۶ هستند و طلایی كه در ساخت زیورآلات به كار می‌رود، ۱۸ عیار است.

چرا از شمش ۲۴ عیار برای ساخت مصنوعات طلا استفاده نمی‌شود؟

مهم‌ترین علت استفاده نکردن از شمش طلای ۲۴ عیار در مصنوعات، این است که شمش طلای خالص، به‌قدری نرم است که به‌راحتی و با فشار یک دست می‌توانید شکل آن را تغییر دهید و این به‌دلیل خلوص بالای این طلاست. البته نباید فراموش کرد که در نهایت قیمت تمام‌شده محصول، بالاتر خواهد بود. علاوه‌بر‌این، باید در نظر داشت که در هر حالت، محاسبه قیمت طلا با استفاده از فرمول اصلی صورت می‌گیرد.

طلا چند عیار دارد؟

 پیش از این نیز اشاره کردیم که عیار طلا، به میزان خلوص فلز طلا اطلاق می‌شود که بین ۱۰ تا ۲۴ در نوسان است. مقدار عیار طلا در زیورآلات در کشورهای مختلف، یکسان نیست و به نوعی هر کشور برای ساخت زیوآلات از عیار ثابتی استفاده می‌کند. به طور مثال طلای ۱۸ عیار در ایران و ایتالیا بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این در حالی است که کشورهایی مثل عربستان و هندوستان طلای ۲۴ عیار را به‌عنوان استاندارد در نظر گرفته‌اند؛ بنابراین اگر از شما بپرسند طلای مکه چند عیار است، پاسخ ۲۴ خواهد بود. همچنین در آمریکا و بریتانیا به ترتیب طلای ۱۴ عیار و ۱۰ عیار از محبوبیت بیشتری برخوردار است.

چگونه عیار طلا مشخص می‌شود؟

طلای ۲۴ عیار با عدد ۹۹۹ ، طلای ۱۸ عیار با عدد ۷۵۰ و ۱۴ عیار را با عدد ۵۸۵ نشان داده می‌شود. توجه داشته باشید که در بعضی از زیورآلات، برای نمایش عیار طلا از حرف «K» مخفف کلمه کارات (KARAT) بهره گرفته می‌شود. اما ممکن است بپرسید چه نسبتی بین این اعداد با عیار طلا وجود دارد. در ادامه به این سؤال شما پاسخ خواهیم داد.

پاسخ این است که وقتی عیار طلایی ۱۸ است، یعنی ۷۵۰ قسمت آن از طلای خالص و بقیه از فلزاتی مانند نقره، مس و نیكل تشکیل شده است. این مسئله درباره طلای ۱۸ عیار یا ۱۴ عیار و حتی طلای عیار پایین هم، صدق می‌کند.

چند نحوه تشخیص عیار طلا

عیار طلا به روش‌ سنتی و با استفاده از سنگ محك و تیزاب سلطانی، و همچنین با دستگاه اسپكتروفتومتر یا روش كوپلاسیون هم قابل‌محاسبه‌ است و در ادامه با جزئیات به آن خواهم پرداخت.

محاسبه عیار طلا با سنگ محک

تشخیص عیار طلا با سنگ محک، روشی قدیمی محسوب می‌شود، که این روزها تنها در برخی خرده‌فروشی‌های طلا برای تشخیص بدل نبودن طلا استفاده می‌شود. سنگ محک، سنگی سیاه رنگ از جنس سیلیسیم و کوارتز است که در برابر اثر خورندگی اسید مقاوم است.

این روش، تنها برای تشخیص طلا بودن یا نبودن لایه نازک روی جواهر مناسب است. برای تشخیص عیار طلا با عیارهای مختلف، یعنی طلای عیار بالا یا عیار بالاتر از ۱۴، طلا را روی سنگ کوارتز یا سنگ محک می‌کشیم.

طلای عیار پایین یعنی عیار کمتر از ۱۴ را باید با اسید نیتریک خالص، در غلظت‌های متفاوت، و عیارهای بالاتر از 14 را توسط تیزاب سلطانی یا مخلوط اسید نیتریک و نمک طعام سنجید.

تعیین عیار با دستگاه اسپکتروفتومتر چگونه است؟

روشی دیگر برای تشخیص عیار طلا، دستگاه اسپکتروفتومتر یا طیف سنج نوری است، که شدت نور را به صورت تابعی از طول موج اندازه می‌گیرد. در این دستگاه، تابش الکترومغناطیسی در ناحیه مرئی و ماورابنفش جذب طلا می‌شود و از روی شدت جذب، مقدار طلا یا عیار طلا تعیین می‌شود. این دستگاه‌ها با استفاده از لامپ تنگستن و اسپکتروفتومتر ماوراء بنفش یا UV با به‌کار بردن لامپ دوتریم امکان اندازه گیری عیار طلا را فراهم می‌کند.

تعیین عیار طلا با روش ریگیری لیزر یا XRF

 نحوه تشخیص عیار طلا به‌صورت تخصصی، به کمک  این نوع دستگاه‌ها در کمتر از ۳۰ ثانیه و با محاسبه تمامی فلزهای موجود در آلیاژ به بهترین روش و سریع‌ترین زمان، امکان‌پذیر است. برای انجام این کار، لازم است طلای خود را در مخزن این دستگاه قرار دهید و چند ثانیه بعد، آمار دقیقی از میزان طلای موجود در آلیاژ و همچنین عدد عیار طلا برای شما به نمایش گذاشته خواهد شد.

محاسبه عیار با روش ریگیری

ریگیری طلا بهترین و دقیق‌ترین روش برای تشخیص عیار طلا است که معمولاً در آزمایشگاه‌های تعیین عیار طلا انجام می‌گیرد. در ادامه، مراحل مختلف این روش را توضیح خواهیم داد.

1. نمونه کوبی: مقدار نمونه را خرد کرده و تا حد ۸۰ مش پودر می‌کنیم.
2. ذوب اول: نمونه پودر شده را ذوب می‌کنیم تا فلز، به‌طور کامل جدا شود.
3. کوپلاسیون: در این مرحله نقره و طلا با استفاده از کوپل از سرب جدا می‌شوند.
4. اسیدکاری: نقره در اسید نیتریک حل می‌شود و طلای خالص حاصل می‌شود.
5. وزن کردن: در نهایت، طلای خالص را با ترازوهای الکترونیکی وزن می کنیم و عیار طلا را نسبت به نمونه اولیه حساب می‌کنیم.

دقیق‌ترین روش تشخیص از طریق کوپلاسیون

برای تشخیص عیار طلا، به ۰/۱ گرم طلای وزن شده با ترازوی آنالیتیک و مقداری نقره خالص (نسبت ۳ به ۱) نیاز داریم. اگر طلای مورد آزمایش مس نداشته باشد، باید ۵۰ میلی گرم مس خالص به این ترکیب اضافه کنیم، سپس آن‌ها را در ورقه سرب خالص بپیچیم.

گلوله‌ سربی را در کوره‌ای با دمای ۱۰۵۰ درجه سانتی‌گراد قرار داده می‌شود، بعد از خارج کردن، این گلوله‌ها به مدت ۹۰ دقیقه در اسید نیتریک می‌جوشند. طلای حاصل از این فرایند را دوباره وزن می‌کنیم. اختلاف وزن  نهایی، عیار طلا را نشان می‌دهد.

حالا برای اینکه چگونگی انجام این روش برای تشخیص عیار طلا را واضح‌تر بیان کنیم، یک مثال می‌زنیم.

ورقه‌ سرب و طلای گلوله شده را باید در بوته کوپل قرار دهیم و در کوره‌ای با دمای ۱۰۵۰ درجه سانتی‌گراد بگذاریم. وقتی ذوب شد و حالت درخشندگی پیدا کرد، کوره را خاموش می‌کنیم تا دمای آن به ۸۵۰ درجه سانتی‌گراد کاهش پیدا کند.

در مرحله بعد، گلوله موجود در کوپل که حاوی طلا و فلزهای گران‌بهاست به مدت نیم ساعت در ۲۰ میلی‌لیتر اسید‌نیتریک در یک بشر خواهد جوشید تا گازهای قهوه‌ای به طور کامل از آن خارج شوند. اگر این کار چند بار تکرار شود، همه فلزات اضافی از طلا جدا خواهند شد.

طلای حاصل که به رنگ قهوه‌ای رسیده را دوباره در دمای ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد حرارت می‌دهیم تا کاملاً براق شود. سپس آن را دوباره وزن می‌کنیم تا اختلاف وزن اولیه نسبت به طلای موجود را به دست آوریم و عیار طلا مشخص شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر در زمینه ارزیابی عیار طلا، توصیه می‌کنیم مطالعه مقاله «سنگ محک چیست» را از دست ندهید.

سخن آخر درباره شناخت عیار طلا

در این مطلب، برای تشخیص عیار طلا به پنج روش اشاره کردیم که ساده‌ترین آن‌ها شیوه سنتی‌ استفاده از سنگ محک است، که البته این روش، ضریب خطای بالایی نیز دارد. روش‌های دیگری که در این مطالب آوردیم نیز، نیازمند تجهیزات آزمایشگاهی و محاسبه‌ی دقیق هستند. برای خرید طلا و اطمینان از عیار طلایی که خریداری می‌کنید، توصیه می‌کنیم از جدید‌ترین طرح‌های روز در فروشگاه طلا و جواهرات ای جی دیدن کنید.